Opublikowano: 2023-03-15
Zamknięcie roku i złożenie zeznania podatkowego nie wyczerpuje jeszcze obowiązków przedsiębiorcy na gruncie raportowania rocznego. W 2023 roku przedsiębiorcy po raz pierwszy muszą złożyć w ZUS roczne rozliczenie składki zdrowotnej, które przybiera zbliżoną formę do rozliczenia rocznego podatku w urzędzie skarbowym. Niektórzy płatnicy złożą roczne rozliczenie wykazujące saldo zerowe, jednak zasadnicza część będzie zobowiązana do dopłaty składek lub też będzie mieć możliwość wnioskowania o zwrot nadpłaconych składek.
Termin, dokumenty i możliwe warianty dla rocznego rozliczenia składki zdrowotnej
Ideą rocznego rozliczenia składki zdrowotnej jest skonfrontowanie wpłacanych za rok składkowy/kalendarzowy „zaliczek” na składkę zdrowotną z rocznym rozliczeniem składki zdrowotnej dokonanym w oparciu o ostateczne przychody/dochody z działalności gospodarczej wykazane w zeznaniu podatkowym.
Przedsiębiorcy zobowiązani będą do rocznego rozliczenia składki zdrowotnej w raportach ZUS składanych za kwiecień 2023 w terminie do 22 maja. Przedsiębiorca rozliczający się samodzielnie zadeklaruje składkę zdrowotną w raporcie ZUS DRA. W pozostałych przypadkach roczne rozliczenie składki zdrowotnej należy zaraportować posługując się drukiem ZUS RCA. Na potrzeby rozliczenia rocznego składki zdrowotnej przewidziano dedykowane pozycje na drukach DRA i RCA.
Omawiane rozliczenie dotyczy również przedsiębiorców, którzy zlikwidowali lub zawiesili działalność gospodarczą.
Możliwe są następujące warianty wynikające z rocznego rozliczenia składki zdrowotnej:
- saldo zerowe. Przedsiębiorca opłacił składkę zdrowotną za rok kalendarzowy (ryczałt)/rok składkowy (zasady ogólne) w wysokości odpowiadającej osiągniętym przychodom/dochodom ustalonym ostatecznie w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-28, PIT-36 lub PIT-36L,
- niedopłata składki zdrowotnej. Przedsiębiorca opłacił składkę zdrowotną w wysokości niższej niż obliczoną od faktycznie osiągniętych przychodów/dochodów z działalności gospodarczej. Różnicę należy dopłacić wraz ze składkami bieżącymi za kwiecień, czyli w terminie do 22 maja 2023 roku,
- nadpłata składki zdrowotnej. Przedsiębiorca opłacił składkę w wysokości wyższej od należnej (składka wyliczona od ostatecznego dochodu/przychodu okazała się niższa od zapłaconych składek „zaliczkowo” za rok składkowy/kalendarzowy). W tej sytuacji w terminie do 1 czerwca 2023r. należy wysłać za pośrednictwem PUE ZUS wniosek o zwrot nadpłaty (ZUS przygotuje wniosek o zwrot nadpłaty. Konieczne jest jednak jego podpisanie i wysłanie przez płatnika lub osobę upoważnioną). ZUS może odmówić zwrotu w trybie decyzji lub dokonać zaliczenia kwoty zwrotu na poczet zaległości składkowych płatnika.
ISTOTNE:
Niezłożenie wniosku o zwrot nadpłaty w terminie do 1 czerwca 2023r. nie zamyka drogi do odzyskania nadpłaconych składek. Nadpłata zostanie rozliczona na koncie płatnika w terminie do końca roku. Wnioskowanie o zwrot odbywa się wówczas w standardowym trybie (wniosek płatnika o zwrot nienależnie opłaconych składek RZS-P).
Ustalenie rocznej podstawy składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych
Opodatkowanie na zasadach ogólnych (skala/podatek liniowy), wymaga w pierwszej kolejności ustalenia rocznej minimalnej podstawy składki na ubezpieczenie zdrowotnej. Oblicza się ją jako iloczyn liczby podlegania pod ubezpieczenie zdrowotne oraz minimalnego wynagrodzenia za pracę. Osiągnięcie dochodu wyższego od minimalnej podstawy obliguje płatnika do zadeklarowania i uiszczenia składki zdrowotnej skalkulowanej w oparciu o rzeczywisty dochód.
Ustalając minimalną roczną podstawę składki na ubezpieczenie zdrowotne należy pominąć pełne miesiące, w których przedsiębiorca nie prowadził działalności gospodarczej np. w skutek jej rozpoczęcia/zakończenia w trakcie roku lub zawieszenia. Należy jednak pamiętać, że przychody/koszty osiągnięte w czasie zawieszenia działalności gospodarczej należy pominąć przy rozliczaniu składki na ubezpieczenie zdrowotne. Na poniższym przykładzie liczbowym prezentujemy roczne rozliczenie składki zdrowotnej w praktyce.
Przykład 1
Pan Stanisław w 2022 roku prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną skalą podatkową. Składki społeczne księgowane były w kosztach uzyskania przychodu. W poniższej tabeli zaprezentowano składki zdrowotne raportowane w poszczególnych deklaracjach oraz sposób ustalenia rozliczenia rocznego.
| Miesiąc | styczeń | luty | marzec | kwiecień | maj | czerwiec |
| Dochód narastająco | -2000 | 2800 | 8000 | 17000 | 14000 | 15000 |
| Podstawa składki zdrowotnej wykazana w miesiącu kolejnym | X | 0 | 2800 | 5200 | 9000 | 0 |
| Należna składka za rok składkowy | X | 270,9 | 270,9 | 468 | 810 | 270,9 |
| Miesiąc | lipiec | sierpień | wrzesień | październik | listopad | grudzień | styczeń |
| Dochód narastająco | 27000 | 26000 | 24000 | 25000 | 39000 | 38000 | X |
| Podstawa składki zdrowotnej wykazana w miesiącu kolejnym | 0 | 10000 | 0 | 0 | 0 | 12000 | 0 |
| Należna składka za rok składkowy | 270,9 | 900 | 270,9 | 270,9 | 270,9 | 1080 | 270,9 |
| Obliczenie rocznej składki zdrowotnej i ustalenie nadpłaty/niedopłaty |
| Minimalna składka roczna | 3010*12 miesięcy x 9% | 3250,8 |
| Składka od faktycznego dochodu | 38000 x 9% | 3420 |
| Składka zapłacona w roku składkowym | 5425,2 | X |
| Nadpłata (5425,20-3420) | 2005,2 | X |
W tabeli poniżej zaprezentowano sposób wyznaczenia podstawy składki zdrowotnej za poszczególne miesiące.
| składka od dochodu za | wykazana w DRA za | Obliczenia/komentarz | składka od dochodu za | wykazana w DRA za | Obliczenia/komentarz |
| styczeń | luty | strata – składka od minimalnej podstawy czyli 9% z 3010. Podstawa 0 | lipiec | sierpień | Dochód narastająco 27000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000). Podstawa 10000 |
| luty | marzec | dochód narastająco<3010. Składka od minimalnej podstawy. Zadeklarowany dochód w deklaracji 2800 zł | sierpień | wrzesień | Dochód narastająco 26000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000+10000). Podstawa 0 |
| marzec | kwiecień | Dochód narastająco 8000 minus dochód wykazany w poprzednich miesiącach 2800. Podstawa 5200 | wrzesień | październik | Dochód narastająco 24000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000+10000). Podstawa 0 |
| kwiecień | maj | Dochód narastająco 17000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200). Podstawa 9000 | październik | listopad | Dochód narastająco 25000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000+10000). Podstawa 0 |
| maj | czerwiec | Dochód narastająco 14000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000). Podstawa 0 | listopad | grudzień | Dochód narastająco 39000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000+10000). Podstawa 12000 |
| czerwiec | lipiec | Dochód narastająco 15000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000). Podstawa 0 | grudzień | styczeń | Dochód narastająco 38000 minus dochody wykazane w poprzednich miesiącach (2800+5200+9000+ 10000+12000). Podstawa 0 |
Ustalenie rocznej podstawy składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
Przedsiębiorcy opodatkowani ryczałtem również zobligowani są do rocznego rozliczenia składki zdrowotnej. Przypomnijmy, iż składkę w roku kalendarzowym ryczałtowcy mogą opłacać na dwa sposoby:
- na podstawie prognozy z roku ubiegłego. Po zakończeniu roku roczne rozliczenie składki może być zerowe (przychody przyjęte do prognozy znajdowały się w tym samym przedziale składkowym, co przychody faktycznie osiągnięte w danym roku kalendarzowym), bądź generować dopłatę lub nadpłatę (przychody przyjęte do prognozy okazały się odpowiednio zbyt niskie lub zbyt wysokie),
- na podstawie przychodów bieżących. Po zakończeniu roku roczne rozliczenie składki zdrowotnej może być zerowe (przedsiębiorca w danym roku rozpoczął i zakończył opłacanie składki w tym samym przedziale przychodów), bądź generować dopłatę lub niedopłatę.
Drugi wariant opłacania składki zdrowotnej ryczałtowca został zobrazowany na poniższym przykładzie (dla uproszczenia pomijamy zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne, które można odliczyć od przychodów).
Przykład 1
Pan Jacek w 2022 roku prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem. Za miesiąc styczeń Pan Jacek osiągnął przychód wynoszący 25 000 zł i opłacił składkę w wysokości 335,94 zł. Za miesiąc luty osiągnął przychód 45 000 zł i opłacił składkę w wysokości 559,89 zł (przychody narastająco przekroczyły próg 60 000 zł). Do końca roku Pan Jacek osiągnął przychody narastająco wynoszące 280 000 zł i opłacał składkę miesięczną wynoszącą 559,89 zł.
Roczne rozliczenie składki zdrowotnej Pana Jacka wykaże niedopłatę, ponieważ roczna składka zdrowotna Pana Jacka wynosi 559,89 zł x 12 = 6718,68zł. Pan Jacek zapłacił w roku kalendarzowym składki zdrowotne w wysokości 6494,73 zł.
Dopłata wynosi 6718,68 – 6494,73 = 223,95 zł.
Inne aspekty kluczowe dla rocznego rozliczenia składki zdrowotnej
Kończąc rozważania dotyczące rocznego rozliczenia składki zdrowotnej należy zaakcentować, iż istnieją jeszcze inne istotne czynniki mające wpływ na ostateczne i prawidłowe ustalenie składki zdrowotnej za dany rok. Mowa tu w szczególności o inwentaryzacji, przychodach ze zbycia środków trwałych, czy konieczności rozliczenia nadpłaty/niedopłaty składki zdrowotnej w ewidencjach księgowych. Problematyka ta zostanie omówiona w kolejnych wpisach naszego bloga.
Autor: Łukasz Kluczyński