Preferencja w postaci wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub dzieckiem niesie za sobą bardzo duże korzyści podatkowe. W niniejszym wpisie przyglądamy się sytuacjom, w którym podatnicy tylko przez cześć roku spełniali warunki do złożenia wspólnego zeznania podatkowego. Czy w takich sytuacjach mogą złożyć wniosek o wspólne rozliczenie w zeznaniu rocznym? – szczegóły poniżej.
Na czym polega wspólne rozliczenie i jakie korzyści z niego płyną?
Na początek warto przypomnieć i usystematyzować wiedzę na temat istoty wspólnego rozliczenia. Główną korzyścią tej preferencji jest obliczenie podatku od połowy dochodu w podwójnej wysokości. W praktyce jest to szczególnie korzystne w przypadku gdy jeden z podatników osiąga dochody, z których część podlega pod wyższą 32%-tową stawkę podatku, a drugi podatnik osiąga dochody niższe od kwoty 120 000 zł. Drugi niezwykle korzystny wariant kreuje się w przypadku, gdy jeden z podatników rozliczających się wspólnie zarabia niewiele lub wcale nie osiąga dochodów. Obliczenia liczbowe zaprezentowano na poniższym przykładzie.
Przykład 1
Pani Jagoda osiągnęła dochód roczny w wysokości 60 000 zł. Pani Jagoda jest samotną matką, wychowującą małoletniego syna, który nie osiąga żadnych dochodów.
Wyliczenie podatku przy rozliczeniu indywidualnym: 60 000 zł x 12% – 3600 (kwota wolna od podatku) = 3 600 zł (podatek należny)
Wyliczenie podatku przy wspólnym rozliczeniu jako osoba samotnie wychowująca dziecko: 30 000 zł (połowa dochodu) x 12% – 3 600 zł = 0 zł (podatek do zapłaty nie wystąpi)
Zawarcie/ustanie małżeństwa w trakcie roku lub śmierć małżonka a prawo do wspólnego rozliczenia
Przepisy ustawy o PIT liberalnie i korzystnie dla podatników traktują o wspólnym rozliczeniu w sytuacjach, w których małżeństwo trwało przez część roku podatkowego. Zatem, w przypadku gdy:
- związek małżeński został zawarty w trakcie roku i trwał do ostatniego dnia roku podatkowego,
- małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego lub po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego,
na wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym małżonkowie we wskazanych przypadkach mogą rozliczyć się wspólnie. Wspólne rozliczenie obejmuje wszelkie dochody osiągnięte przez małżonków w całym roku podatkowym, choć realnie małżeństwo trwało jedynie przez część roku.
Wyjątkiem od powyższej reguły jest sytuacja, w której jeden z małżonków prowadził działalność gospodarczą i zmarł, a działalność ta była kontynuowana przez zarządcę sukcesyjnego jako przedsiębiorstwo w spadku. W takiej sytuacji wspólne rozliczenie małżonków obejmować może okres od początku roku podatkowego do dnia śmierci. Natomiast dochody przedsiębiorstwa w spadku jako odrębnego podatnika zostaną rozliczone na dodatkowym zeznaniu podatkowym (więcej informacji w tym zakresie: interpretacja indywidulana wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dnia 30 stycznia 2020r., sygn. (0113-KDIPT2-1.4011.644.2019.2.KS).
Wspólnie nie rozliczą się również małżonkowie, których małżeństwo ustało na skutek rozwodu lub też zawarli w trakcie roku umowę małżeńskiej rozdzielności majątkowej.
Rozwód w trakcie roku a możliwość rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko
Jak wskazano powyżej, rozwód uniemożliwia wspólne rozliczenie się byłych małżonków za rok podatkowy, w którym ustało ich małżeństwo. Jednakże były małżonek, który samotnie wychowuje dziecko może skorzystać z preferencji rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko już za rok podatkowy, w którym uprawomocniło się orzeczenie o rozwodzie. W tej sytuacji nie ma znaczenia, iż kryterium osoby samotnie wychowującej dzieci było spełnione tylko przez część roku. Potwierdza to w szczególności interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.12.2024.2.DJ z dnia 12 lutego 2024r., gdzie stwierdzono w szczególności, że: „Przy czym, aby móc skorzystać z omawianej preferencji podatkowej status osoby samotnie wychowującej dziecko (określonej ww. przepisem) nie musi trwać przez cały rok podatkowy. Wystarczające jest, aby taki stan zaistniał w ciągu roku (co ma miejsce w niniejszej sprawie, bowiem jak Pani wskazała (…) 2023 r. uprawomocniło się orzeczenie sądu o rozwodzie między Panią a Pani byłym mężem, który jest ojcem wskazanego we wniosku dziecka).”
Należy w tym miejscu podkreślić, że stan cywilny jest kluczowy dla preferencyjnego opodatkowania dochodów. W sytuacji, gdy rodzice nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, a sprawa rozwodowa jest w toku, do momentu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie, żaden z rodziców nie będzie uprawniony do rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Podkreślono to m.in. w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej sygn. 0112-KDSL1-2.4011.565.2023.3.KS z dnia 28 lutego 2024r. Prawo do preferencji nie przysługuje także w przypadku tzw. opieki naprzemiennej.
Prawo do rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko za rok podatkowy, w którym dziecko zmieniło stan cywilny
Stan faktyczny, w którym status osoby samotnie wychowującej dzieci może być spełniony jednie przez część roku jest sytuacja, w której dziecko wstępuje w związek małżeński.
Także w tym przypadku po spełnieniu pozostałych warunków, rodzic, który sprawował opiekę przez część roku z powodu zawarcia związku małżeńskiego przez dziecko ma prawo do preferencyjnego rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko.