Pomimo, że płatności bankowe stają się obecnie normą jeżeli chodzi o regulowanie należności to jednak wciąż zdarzają się sytuacje gdzie przedsiębiorca otrzymuje płatność za towar lub usługę w formie gotówki. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się jakie może to wywoływać skutki podatkowe w sytuacji gdy nabywcą jest konsument.
Wyłączenie z kosztów podatkowych transakcji opłaconych gotówką
W kontekście rozpatrywanego problemu należy przede wszystkim zwrócić uwagę na treść art. 22p ust. 1 pkt 1 ustawy PIT, która to podaje, że podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców została dokonana z naruszeniem ust. 1, podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą w tej części albo zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększają przychody.
Odpowiednio zmniejszenia kosztów lub zwiększenia przychodów dokonuje się w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
Należy jednak podkreślić, że przepis ten nie będzie dotyczył przypadków gdy kupującym – czyli ponoszącym wydatek – jest konsument. Konsument jako osoba nieprowadząca działalności gospodarczej nie rozpoznaje kosztów podatkowych. W konsekwencji nie dotyczy go ww. art. 22p ustawy PIT i nie wiążą się dla konsumenta żadne negatywne skutki w przypadku zapłaty należności w gotówce.
WAŻNE
Podstawową sankcją w przypadku zapłaty należności w gotówce jest brak możliwości zaliczenia wydatku do kosztu podatkowego. Zagadnienie to jest jednak istotne z punktu widzenia nabywcy towarów lub usług, który ma status przedsiębiorcy.
Przyjęcie należności w gotówce od konsumenta a skutki dla sprzedawcy
Zgodnie z pierwotnymi założeniami Polskiego Ładu, na mocy ustawy zmieniającej z dnia 29 października 2021 r. do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych miał zostać dodany nowy art. 14 ust. 2 pkt 22, zgodnie z którym za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty płatności dotyczącej transakcji, o której mowa w art. 7b ustawy o prawach konsumenta otrzymana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
Zgodnie zaś z ww. art. 7b ustawy o prawa konsumenta konsument jest obowiązany do dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, jeżeli jednorazowa wartość transakcji z przedsiębiorcą, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 20 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Co istotne ww. przepisy miały początkowo wejść w życie z dniem 1 stycznia 2024 roku. Ustawodawca zdecydował jednak o uchyleniu tych regulacji co po pierwsze oznacza, że konsument nie jest zobowiązany do dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego (niezależnie od wartości transakcji), zaś po drugie po stronie przedsiębiorcy nie występuje dodatkowy przychód z uwagi na płatności gotówkowe.
Nadal zatem możliwe jest aby konsument regulował należności wobec przedsiębiorcy w gotówce. Przypomnijmy bowiem, że forma bezgotówkowych rozliczeń jest obligatoryjna w zakresie transakcji pomiędzy przedsiębiorcami. Otóż zgodnie z art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Ww. przepis odnosi się do płatności realizowanych jako rezultat transakcji dokonywanych pomiędzy przedsiębiorcami.
WAŻNE
Przepisy nakazujące przyjmowanie płatności od konsumenta w formie bezgotówkowej (przy wartości powyżej 20 000 zł) i ustanawiające przychód podatkowy dla przedsiębiorców przy naruszeniu tego obowiązku zostały uchylone i nie weszły w życie od 1 stycznia 2024 roku.
Rozpoznanie przychodu podatkowego w przypadku płatności w gotówce otrzymanej od konsumenta
Powyższe oznacza, że w zakresie rozpoznania momentu powstania przychodu w przypadku realizowanej dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz konsumentów obowiązują zasady ogólne wyrażone w art. 14 ust. 1c ustawy PIT. Przepis ten stanowi, że za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się, z zastrzeżeniem ust. 1e, 1h-1j i 1n-1p, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:
- wystawienia faktury lub
- uregulowania należności.
Warto podkreślić, że powyższa regulacja nie różnicuje momentu powstania przychodu od tego czy konsument ureguluje płatność w gotówce czy też w formie płatności bezgotówkowych. Moment powstania przychodu będzie określany na takich samych zasadach.
Reasumując powyższe należy wskazać, ze w aktualnym stanie prawnym przedsiębiorca nie ponosi żadnych negatywnych skutków w przypadku przyjmowania należności za dostarczony towar lub też wykonaną usługę w formie gotówki. Przepisy stanowiące o obowiązku korzystania z bezgotówkowych form przyjmowania płatności od konsumentów nie weszły w życie.