Kiedy przedsiębiorca podlega składkom społecznym i zdrowotnej a kiedy tylko zdrowotnej

Jednym z bólów głowy przedsiębiorców jest zweryfikowanie czy podlega on z działalności tylko składce zdrowotnej czy może zdrowotnej i składkom społecznym.

Skąd takie przemyślenia? Występuje wiele sytuacji w których przedsiębiorca podlega pod ubezpieczenia społeczne, zdrowotne z dwóch różnych tytułów np. etat i działalność gospodarcza.

To jednak nie koniec sytuacji. Warto więc sprawdzić kiedy przedsiębiorca będzie podlegać składkom społecznym i zdrowotnej a kiedy tylko zdrowotnej.

Podleganie pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Kto podlega pod ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne określone jest w ustawie:

1. z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497 zwanej dalej ustawą o SUS),
2. z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146 zwanej dalej ustawą zdrowotną).

Obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (bez dobrowolnego chorobowego) podlegają osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Czy jednak będzie tak zawsze?

Z kolei ustawa zdrowotna mówi, iż obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Właśnie takimi osobami są osoby fizyczne prowadzące działalność.

Ulga na start

Przedsiębiorcy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej mogą skorzystać z tzw. ulgi na start. Ulga ta umożliwia opłacanie przez 6 pełnych miesięcy tylko składki zdrowotnej. To z kolei oznacza, iż przez ten okres przedsiębiorca podlega tylko pod ubezpieczenie zdrowotne.

Przedsiębiorca nie podlega w tym okresie pod ubezpieczenie:

• emerytalne,
• rentowe,
• chorobowe,
• wypadkowe.

ISTOTNE:

W okresie trwania ulgi na start (6 pełnych miesięcy) osoba fizyczna prowadząca działalność podlega tylko pod ubezpieczenie zdrowotne. Nie podlega i nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne.

Wyjątkiem od reguły byłaby sytuacja w której przedsiębiorca opłaca składki społeczne z innych tytułów np. umowa zlecenie, umowa o pracę, wspólnik spółki osobowej, inne przypadki.

ZUS preferencyjny oraz Mały ZUS Plus

Odmienną sytuacją od powyższej jest korzystanie przez przedsiębiorcę z ulgi ZUS preferencyjny (24 pełne miesiące) albo ulgi Mały ZUS Plus (maksymalnie 3 lata w okresie ostatnich 5 lat).

W okresie podlegania pod ulgę ZUS preferencyjny albo Mały ZUS Plus osoba fizyczna prowadząca działalność posiada (i opłaca składki) następujące ubezpieczenia:

• emerytalne,
• rentowe,
• chorobowe,
• wypadkowe,
• zdrowotne.

ISTOTNE:

W okresie trwania ulgi ZUS preferencyjny (24 pełnych miesięcy) albo ulgi Mały ZUS Plus (maksymalnie 3 lata w okresie ostatnich 5 lat) osoba fizyczna prowadząca działalność podlega pod ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.

Składki społeczne w tym wypadku są niższe niż składki w minimalnym ZUS (standardowa podstawa). Natomiast wysokość składki zdrowotnej jest obliczana na takich samych zasadach bez względu na korzystanie z ulg w ZUS.

I znowu wyjątek od reguły to przypadek gdy przedsiębiorca opłaca składki społeczne z innych tytułów np. umowa zlecenie, umowa o pracę, wspólnik spółki osobowej, inne przypadki. Co wtedy? O tym poniżej.

Pełny ZUS

Jeżeli przedsiębiorca opłaca tzw. pełny ZUS zwany także ZUS minimalnym to będzie on podlegał (i opłacał składki ZUS) na następujące ubezpieczenia:

• emerytalne,
• rentowe,
• chorobowe,
• wypadkowe,
• zdrowotne.

Ponadto będzie opłacać składkę na Fundusz Pracy.

W tym miejscu powstaje pytanie jak poszczególne, ww. podstawy ZUS (warianty ubezpieczeń) wpłyną na podleganie pod składki społeczne i zdrowotną?

Pełny ZUS, preferencyjny ZUS, Mały ZUS Plus i etat

Osoba fizyczna, która opłaca pełny ZUS albo ZUS preferencyjny albo korzysta z ulgi Mały ZUS Plus i dodatkowo dorabia na podstawie umowy o pracę może nie wiedzieć, iż w niektórych sytuacjach nie będzie podlegać wszystkim składkom ZUS.

Zależności te przedstawiono w poniższej tabeli.

Pełny ZUS, preferencyjny ZUS, Mały ZUS Plus i zlecenie

Ostatnią ciekawą kwestią dotyczącą podlegania pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jest gdy przedsiębiorca dodatkowo zawarł umowę zlecenie albo kilka umów zleceń nie zaliczanych do działalności gospodarczej.

To znaczy umowy zlecenie dotyczą odrębnych czynności aniżeli te które są prowadzone w ramach działalności.

Poniższe reguły przygotowano w oparciu o założenie, iż tytuł do ubezpieczeń społecznych (i zdrowotnego) z działalności powstał jako pierwszy.

Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne przedsiębiorcy na zleceniu, który w ramach zlecenia wykonuje inne czynności od tych wykonywanych w ramach działalności
Podlegania pod ZUS	Ubezpieczenia społeczne	Ubezpieczenie zdrowotne
Działalność gospodarcza: – ZUS preferencyjny, albo – Mały ZUS Plus, albo – Pełnym ZUS o podstawie 4.694,40 zł lub powyżej	TAK	TAK
Jedna umowa zlecenie lub kilka zleceń (opiewa łącznie na kwotę mniejszą niż minimalne wynagrodzenie – 4.300 zł do końca grudnia 2024r.) oraz działalność gospodarcza na: – ZUS preferencyjny, albo – Mały ZUS Plus, albo	JEŻELI PODSTAWA ZUS Z DZIAŁALNOŚCI WYNOSI: minimum 4.300 zł wówczas obowiązkowo z działalności a dobrowolnie ze zlecenia, mniej niż 4.300 zł wówczas obowiązkowo z działalności i zlecenia	TAK (z każdego tytułu)
Jedna umowa zlecenie lub kilka zleceń (opiewa łącznie na kwotę minimalnego wynagrodzenia – 4.300 zł do końca grudnia 2024r.) oraz – działalność gospodarcza na: ZUS preferencyjny, albo – Mały ZUS Plus	JEŻELI PODSTAWA ZUS Z DZIAŁALNOŚCI WYNOSI: minimum 4.300 zł wówczas wybiera tytuł do ubezpieczeń, mniej niż 4.300 zł wówczas obowiązkowo ze zlecenia	TAK (z każdego tytułu)
Jedna umowa zlecenie lub kilka zleceń (opiewa łącznie na kwotę minimum przeciętnego wynagrodzenie – 4.694,40 zł) oraz działalność gospodarcza na Pełnym ZUS o podstawie 4.694,40 zł lub powyżej	PRZEDSIĘBIORCA MOŻE WYBRAĆ: ZE ZLECENIA, ALBO Z DZIAŁALNOŚCI – albo może też dodatkowo podlegać dobrowolnie pod ubezpieczenia emerytalno-rentowe z drugiego tytułu.	TAK (z każdego tytułu)
Jedna umowa zlecenie lub kilka zleceń (opiewa łącznie na kwotę mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie – 4.694,40 zł) oraz działalność gospodarcza na Pełnym ZUS o podstawie 4.694,40 zł lub powyżej	OBOWIĄZKOWO Z DZIAŁALNOŚCI DOBROWOLNIE ZE ZLECENIA	TAK (z każdego tytułu)

Końcowo warto zaznaczyć, że osobą prowadzącą działalność i podlegającą powyższym regułom ZUS określa się jako osobę prowadzącą działalność w formie:

1. jednoosobowej,
2. wspólnika spółki cywilnej,
3. wspólnika spółki partnerskiej, jawnej, komandytowej,
4. wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
5. komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej,
6. akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług.