Otrzymanie darowizny środka trwałego od przedsiębiorcy do przedsiębiorcy będzie skutkowało konkretnymi konsekwencjami podatkowymi.
Nie dość, że nabywca ma obowiązek zgłosić darowiznę i obliczyć podatek od spadków i darowizn to jeszcze musi odnaleźć się na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych.
Jak to zrobić?
Składniki majątku będące środkami trwałymi
Składniki majątku będące środkami trwałymi są specjalnie traktowane przez przepisy ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz prawnych.
Zgodnie z ww. ustawami składnik majątku będący środkiem trwałym posiada następujące cechy:
- jest przeznaczony na cele prowadzonej działalności i będzie użytkowany w prowadzonej działalności podatnika,
- jest kompletny i zdatny do używania w dniu przyjęcia do używania,
- jest własnością lub współwłasnością przedsiębiorcy (został nabyty na własność albo we własnym zakresie wytworzony),
- został nabyty lub wyprodukowany we własnym zakresie,
- długość jego użytkowania w działalności wyniesie dłużej niż 12 miesięcy (inaczej może zaistnieć konieczność zmiany jego kwalifikacji np. na towar handlowy).
Składniki majątku sklasyfikowane jako środki trwałe podlegają amortyzacji podatkowej.
Prawodawca dodał, iż amortyzacji na cele jej ujęcia w kosztach uzyskania przychodów tej podlegają:
- obowiązkowo składniki majątku o wartości początkowej powyżej 10.000 zł,
- dobrowolnie składniki majątku o wartości początkowej nie przekraczającej 10.000 zł (ich wartość początkowa może zostać ujęta bezpośrednio w koszty uzyskania przychodu).
ISTOTNE:
Amortyzacji podatkowej nie podlegają środki trwałe takie jak grunty, prawa wieczystego użytkowania gruntów, budynki i lokale mieszkalne, dzieła sztuki i eksponaty muzealne, wartość firmy, składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Niemniej wartość początkowa ww. środków trwałych znajdzie się w kosztach uzyskania przychodu w momencie ich sprzedaży.
Instytucja darowizny
Instytucja darowizny znajduje swoje prawne uregulowanie w art. 888, 889 ustawy z dnia 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 zwanej dalej Kodeksem Cywilnym).
Umowa darowizny charakteryzuje się tym, że podatnik który chce przekazać darowiznę dokonuje tej czynności nieodpłatnie dla podatnika, który w tym wypadku przyjmuje rolę obdarowanego.
Najważniejszą kwestią w tym wypadku jest tzw. jednostronność świadczenia. Darczyńca przekazuje nieodpłatnie darowiznę a więc przekazuje środki pieniężne, rzecz czy coś innego pochodzące z własnego majątku. Natomiast obdarowany otrzymuje darowiznę oczywiście nieodpłatnie. W jego majątku następuje przysporzenie bez konieczności dokonania jakiejkolwiek zapłaty.
Warto aby umowa darowizny przybrała formę pisemną a więc nie pozostała jedynie w postaci ustnej. W niektórych przypadkach umowa darowizny powinna przybrać formę aktu notarialnego np. darowizna nieruchomości. W innych przypadkach nie musi przybrać tej formy aczkolwiek dobrowolnie może zostać w tej postaci zawarta.
ISTOTNE:
Darowizna nie będzie miała miejsca w sytuacji zrzeczenia się do niej prawa tzw. jeszcze nie nabytego albo nabytego ale w domniemaniu nieważnego.
Opodatkowanie otrzymanej darowizny podatkiem od spadków i darowizn
Pamiętając o art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2024 r. poz. 596 zwanej dalej ustawą o spadkach i darowiznach) opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie m.in. w drodze darowizny przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski.
Istotne są tutaj 2 kwestie:
- obdarowanym jest osoba fizyczna ale darczyńcą może być osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, inny podmiot,
- darowizna w momencie jej przekazania znajduje się na terytorium Polski.
| Obliczenie podatku od spadków i darowizn, opodatkowanie otrzymania darowizny, złożenie właściwej deklaracji jak i zapłata tego podatku spoczywa wyłącznie na obdarowanym. |
Kiedy nabywca ma obowiązek opodatkować otrzymaną darowiznę podatkiem od spadków i darowizn?
| Opodatkowanie otrzymanego w postaci darowizny składnika majątku podatkiem od spadków i darowizn powstanie w dacie: umowy w postaci aktu notarialnego, faktycznego przekazania darowizny w przypadku umowy nie w postaci aktu notarialnego, spełnienia przyrzeczonego świadczenia w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy. Jeżeli przepisy mówią o szczególnej formie oświadczenia dla przedmiotu darowizny, która musi być spełniona przez obie strony wówczas obowiązek podatkowy powstanie w dacie złożenia takich oświadczeń. |
W podatku od spadków i darowizn podstawą do ustalenia wysokości podatku od spadków i darowizn jest kwalifikacja więzi nabywcy do darczyńcy. Kwalifikacje więzi określone są w 3 grupach podatkowych.
| 1 grupa podatkowa | Małżonek |
| Rodzeństwo | |
| Zstępny | |
| Wstępny | |
| Pasierb | |
| Ojczym | |
| Macocha | |
| Zięć | |
| Synowa | |
| Teściowie | |
| 2 grupa podatkowa | Zstępni rodzeństwa, |
| Rodzeństwo rodziców, | |
| Zstępni i małżonkowie pasierbów, | |
| Małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, | |
| Małżonkowie rodzeństwa małżonków, | |
| Małżonkowie innych zstępnych | |
| 3 grupa podatkowa | Pozostali nabywcy |
W zależności od przynależności do grupy podatkowej występują kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn w przypadku nabycia darowizny od jednego darczyńcy.
Kwoty wolne to:
- 36.120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 27.090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 5.733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Zatem tylko nadwyżka wartości środka trwałego będącego przedmiotem darowizny ponad ww. kwoty wolna będzie od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.
Jest jeszcze istotne zwolnienie z podatku dla tzw. 0 grupy podatkowej.
ISTOTNE:
Zwolnieniu z podatku od spadków i darowizn podlega nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez 0 grupę podatkową:
- małżonka,
- zstępnych,
- wstępnych,
- pasierba,
- rodzeństwo,
- ojczyma i macochę,
– jeżeli zgłoszą to nabycie do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (umowa darowizny rzeczy – przekazanie rzeczy, data umowy aktu notarialnego, data dokonania przelewu itd.)
Warto w tym miejscu podkreślić, że gdy nabywca dowiedział się o nabyciu darowizny po upływie 6 miesięcy nie oznacza to jeszcze, że bezpowrotnie utracił możliwość skorzystania ze zwolnienia.
Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn będzie przysługiwać nabywcy darowizny jeżeli zgłosi on tę darowiznę do urzędu skarbowego nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się jej nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.
ISTOTNE:
Opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn otrzymanej darowizny w postaci środka trwałego wymaga od osoby fizycznej będącej obdarowanym:
- weryfikacji czy środek trwały znajduje się na terytorium RP w momencie jej przekazania,
- ustalenia do której grupy podatkowej 0,1,2,3 należy nabywca (stosunek nabywcy do darczyńcy) aby wiedzieć z jakiej kwoty wolnej skorzysta nabywca (lub zwolnienia w całości z podatku),
- obliczenia podatku (w zależności od grupy podatkowej – art. 15 ustawy o spadkach i darowiznach) od wartości rynkowej środka trwałego – wartości określonej w umowie darowizny przez darczyńcę,
- zgłoszenia otrzymanego środka trwałego za pomocą formularza SD-Z2 w przypadku 0 grupy podatkowej w terminie 6 miesięcy albo SD-3 w pozostałych przypadkach w terminie 30 dni,
- zapłaty podatku od spadków i darowizn na konto właściwego urzędu skarbowego (nie na konto mikrorachunku podatkowego) w terminie 14 dni od odebrania decyzji (SD-3 – jeżeli podatek wystąpił).
Otrzymanie darowizny w postaci środka trwałego do działalności
Opodatkowanie otrzymanej darowizny (środka trwałego) u obdarowanego powstanie w dacie:
- umowy darowizny a konkretnie spełnienia przekazania darowizny przez darczyńcę bądź świadczenie wiążące się z przekazaniem darowizny, albo
- oświadczenia w formie aktu notarialnego przekazania darowizny przez darczyńcę
– oraz jak już wyżej wspomniano w dacie złożenia specjalnego oświadczenia przez obie strony.
Wartość przedmiotu darowizny ustala darczyńca. Wartość ta będzie podstawą opodatkowania od której będzie liczony podatek od spadków i darowizny (jeżeli oczywiście wystąpi).
Wartość tę obdarowany wykaże w składanej deklaracji SD-Z2 albo SD-3 w zależności od sytuacji zwolnienia z podatku.
ISTOTNE:
Pamiętając o art. 7 ust. 1 ustawy o spadkach i darowiznach podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn w przypadku przekazanej darowizny to jej wartość rynkowa po potrąceniu wszelkich długów i ciężarów jej dotyczącej.
Podkreślenia wymaga fakt, iż wartość rynkowa przekazanej darowizny musi być ustalona:
- według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia (dzień przekazania darowizny przez darczyńcę), oraz
- cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Gdy przedsiębiorca, który otrzymał w darowiźnie środek trwały zgłosił otrzymanie darowizny (obliczył podatek, złożył deklarację, zapłacił podatek) wówczas będzie zastanawiał się czy może ten środek trwały używać w działalności. Co z amortyzacją w takim wypadku? Co z wartością początkową?
Przedsiębiorca otrzymując środek trwały w darowiźnie na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności musi zwrócić uwagę na kilka kwestii.
Należy najpierw zacząć od wartości początkowej. Według jakiej wartości początkowej powinien zostać przyjęty środek trwały otrzymany przez przedsiębiorcę w darowiźnie?
W tym aspekcie ustawodawca wskazuje, że odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środka trwałego nabytego nieodpłatnie czyli m.in. w drodze darowizny środka trwałego nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.
Mówi o tym art. 23 ust. 1 pkt 45a ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 226).
ISTOTNE:
Jest jednak wyjątek.
Odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej darowanego środka trwałego ustalonej jeszcze przez darczyńcę będą kosztem u obdarowanego przedsiębiorcy jeżeli darczyńca dokonywał odpisów amortyzacyjnych od przekazanego środka trwałego
Jeżeli jednak darczyńca nie zamortyzował przekazanego w darowiźnie środka trwałego, wówczas odpisy amortyzacyjne nie będą kosztem w księgach (PKPiR) obdarowanego przedsiębiorcy.
Co ważne obdarowany przedsiębiorca nie ustala na nowo wartości początkowej otrzymanego w darowiźnie środka trwałego. Wartość tę pobiera z ewidencji środków trwałych darczyńcy i kontynuuje dokonywanie odpisów amortyzacyjnych według takiej samej wysokości jakie występowały u darczyńcy.
Podkreślenia wymaga jeszcze inna rzecz. Wartość początkowa środka trwałego otrzymanego w darowiźnie to nie to samo co wartość rynkowa otrzymanej darowizny. To dwie odmienne wartości nawet jeśli zdarzy się, iż będą takie same.
Przykład 1
Przedsiębiorca przekazał w darowiźnie dnia 06.08.2024r. samochód osobowy swojemu bratu do jego działalności gospodarczej, od którego ujmował w kosztach odpisy amortyzacyjne.
Wartość rynkowa samochodu z dnia przekazania darowizny to 45.000 zł. Obdarowany należy do 0 grupy podatkowej.
Jeżeli w terminie 6 miesięcy od powyższego dnia brat przedsiębiorcy, który otrzymał samochód złoży deklarację SD-Z2 do urzędu skarbowego, wówczas skorzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.
Następnie obdarowany przedsiębiorca wprowadza na stan dany samochód według wartości początkowej z ewidencji środków trwałych działalności brata.
Ponadto będzie dokonywał odpisów amortyzacyjnych w takiej samej wysokości co jego brat.
Przykład 2
Przedsiębiorca przekazał dnia 12.08.2024r. drugiemu przedsiębiorcy samochód dostawczy o wartości rynkowej 85.000 zł od którego ujmował w kosztach odpisy amortyzacyjne. Obdarowany przedsiębiorca należy do 3 grupy podatkowej.
Obdarowany ma czas 30 dni licząc od ww. daty na złożenie deklaracji SD-3.
Podatek będzie liczył z uwzględnieniem kwoty wolnej dla 3 grupy podatkowej.
- 85.000 zł – 5.733 zł = 79.267 zł.
Zgodnie z opodatkowaniem dla 3 grupy podatkowej podatek wyniesie 14.434 zł
Obliczenia podatku:
- 3.313,20 dla wartości darowizny do kwoty 23.665 zł,
- 11.120,40 zł (nadwyżka 55.602 zł x 20%).
3.313,20 zł + 11.120,40 zł = 14.434 zł.
Obdarowany przedsiębiorca wprowadza na stan dany samochód według wartości początkowej z ewidencji środków trwałych poprzedniego przedsiębiorcy.
Ponadto będzie dokonywał odpisów amortyzacyjnych w takiej samej wysokości co poprzedni przedsiębiorca.
Jest jeszcze jedna bardzo istotna kwestia a mianowicie skorzystanie ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.
ISTOTNE:
Skorzystanie ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn rodzi w niektórych przypadkach określone konsekwencje w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Co to oznacza?
Jeżeli darczyńca jeszcze przy nabyciu przez siebie środka trwałego korzystał ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn a następnie amortyzował środek trwały i przekazał go w formie darowizny kolejnemu przedsiębiorcy, wówczas u kolejnego przedsiębiorcy odpisy amortyzacyjne będą stanowiły koszty uzyskania przychodu.
Jeżeli darczyńca jeszcze przy nabyciu przez siebie środka trwałego korzystał ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn a następnie nie amortyzował go a następnie przekazał w formie darowizny kolejnemu przedsiębiorcy, wówczas u kolejnego przedsiębiorcy odpisy amortyzacyjne nie będą stanowiły kosztu uzyskania przychodu.
Na koniec należy zaznaczyć, iż gdy przedsiębiorca otrzyma od darczyńcy w darowiźnie środek trwały, który należał do jego majątku prywatnego wówczas odpisy amortyzacyjne u obdarowanego przedsiębiorcy nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodów.
Niemniej obdarowany przedsiębiorca ma obowiązek wprowadzić dany środek trwały do ewidencji środków trwałych, ustalić wartość początkową ale już od określonej wartości darowizny i obliczyć odpisy amortyzację.