październik 2024 – Poradnik Księgowy

16 października 2024

Ewidencjonowanie faktury wystawionej do paragonu

W przypadku sprzedaży dokonywanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej po stronie sprzedawcy zasadniczo powstaje obowiązek wystawienia paragonu. Jednocześnie przepisy ustawy VAT nie wykluczają w takim przypadku możliwości wystawienia faktury. Taki przypadek rodzi pytanie o właściwe ewidencjonowanie takiego zdarzenia w JPK VAT.

Faktura wystawiona do paragonu

Tytułem wstępu wskażmy, że zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Powyższy przepis określa generalną zasadę, z której wynika, że obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej dotyczy wszystkich podatników, którzy dokonują sprzedaży na rzecz określonych w nim odbiorców, tj. osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Nierozłącznym elementem związanym z kasą rejestrującą jest paragon fiskalny, który sprzedawca ma obowiązek wydać nabywcy (art. 111 ust. 3a pkt 1 ustawy VAT).

Natomiast w odniesieniu do faktur wskażmy, że zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy VAT podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Jak wynika z przywołanych wyżej przepisów – co do zasady – podatnik VAT jest zobowiązany wystawiać fakturę dokumentującą sprzedaż towarów i usług na rzecz innego podatnika.

Zatem ustawodawca nie nakłada na podatników obowiązku wystawiania faktur dokumentujących sprzedaż realizowaną na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT. Niemniej jednak, stosownie do art. 106b ust. 3 ustawy na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Powyższe oznacza, że konsument, który otrzymał paragon może jednocześnie złożyć żądanie o wystawienie faktury. Podkreślenia przy tym wymaga, że wystawienie faktury w żaden sposób nie zwalnia sprzedawcy z obowiązku zaewidencjonowania sprzedaży na kasie rejestrującej. Równolegle wskażmy, że taką fakturę sprzedawca może też wystawić dobrowolnie.

Dodatkowo wskażmy na treść art. 106h ust. 1 ustawy VAT, gdzie możemy przeczytać, że w przypadku, gdy faktura dotyczy sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej:

do egzemplarza faktury pozostającego u podatnika dołącza się paragon fiskalny w postaci papierowej dotyczący tej sprzedaży albo

pozostawia się w dokumentacji numer dokumentu oraz numer unikatowy kasy rejestrującej zawarte na paragonie fiskalnym w postaci elektronicznej.

WAŻNE

W stosunku do nabywcy będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej może zostać wystawiona faktura do paragonu.

Zasady ewidencjonowania faktury wystawionej do paragonu

W myśl § 10 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług ewidencja zawiera następujące dane pozwalające na prawidłowe rozliczenie podatku należnego: wartość sprzedaży bez podatku (netto) oraz wysokość podatku należnego, w podziale na stawki podatku oraz sprzedaż zwolnioną od podatku, wynikające ze zbiorczych informacji z ewidencji sprzedaży, o której mowa w art. 111 ust. 1 ustawy.

Stosownie do przepisu § 10 ust. 5 ww. rozporządzenia ewidencja zawiera następujące oznaczenia dowodów sprzedaży:

„RO” – dokument zbiorczy wewnętrzny zawierający sprzedaż z kas rejestrujących;
„WEW” – dokument wewnętrzny;
„FP” – faktura, o której mowa w art. 109 ust. 3d ustawy.

W myśl ww. art. 109 ust. 3D ustawy faktury, o których mowa w art. 106h ust. 1-3, ujmuje się w ewidencji, o której mowa w ust. 3, w okresie rozliczeniowym, w którym zostały wystawione. Faktury te nie zwiększają wartości sprzedaży oraz podatku należnego za okres, w którym zostały ujęte w tej ewidencji.

Z powyższego wynika, że w prowadzonej ewidencji dla celów prawidłowego rozliczenia podatku należnego, symbolem „FP” powinny być oznaczone faktury dotyczące sprzedaży udokumentowanej paragonem fiskalnym, jak i faktury wystawiane przy zastosowaniu kasy rejestrującej, gdzie wartość sprzedaży i kwota podatku zostały ujęte w raporcie fiskalnym dobowym z kasy rejestrującej.

W świetle powyższego możemy wyróżnić dwa przypadki.

Po pierwsze jeżeli podatnik zobowiązany do ewidencjonowania obrotu na kasie fiskalnej wystawi fakturę do paragonu to podstawą zapisów w pliku JPK VAT będzie raport okresowy z kasy fiskalnej (skrót „RO”). Faktura wystawiona do paragonu nie zwiększa kwoty podatku należnego (w takim przypadku podatek byłby naliczony dwukrotnie) ale musi być oznaczona skrótem „FP”.

Natomiast druga możliwość to sytuacja gdy podatnik nie ma obowiązku stosowania kasy fiskalnej (z uwagi na zwolnienie od tego obowiązku) i jednocześnie sprzedaż na rzecz osób fizycznych dokumentuje fakturą.

W przypadku braku obowiązku stosowania ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej sprzedaż udokumentowaną fakturą wystawioną na żądanie klientów, należy wykazać na podstawie zapisu zbiorczego oznaczanego „WEW”, tak jak transakcje nieudokumentowane fakturą. Bez względu na to w którym momencie nabywca zgłosi żądanie, czy przed czy po dokonaniu transakcji, i ww. faktura zostanie wystawiona.

Ponadto jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z dnia 16.05.2022 r., nr 0114 KDIP1-3.4012.112.2022.1.AMA sprzedawca w takich przypadkach nie może ujmować takich faktur JPK VAT z deklaracją z oznaczeniem „FP”, ponieważ faktury te nie są objęte zakresem art. 109 ust. 3d ustawy.

WAŻNE

Faktury wystawione przez podatnika zwolnionego od obowiązku posiadania kasy rejestrującej nie podlegają oznaczeniu „FP” w pliku JPK VAT lecz są wykazywane w ramach zapisu zbiorczego „WEW”.

Ze wskazanych przepisów wynika, że jeżeli dokonywana przez podatnika sprzedaż na rzecz osób fizycznych i rolników ryczałtowych nie podlega fiskalizacji za pomocą kasy rejestrującej, a podatnik nie jest zobowiązany do wystawienia faktury, to transakcja taka powinna zostać ujęta w ewidencji na podstawie dokumentu wewnętrznego. W JPK VAT z deklaracją do takiego dokumentu ma zastosowanie oznaczenie „WEW”. Natomiast oznaczenie „FP” należy stosować tylko w stosunku do faktur wystawionych do paragonu.

12 października 2024

Przekroczenie limitu wartości sprzedaży 200.000 zł – kiedy obowiązek rejestracji

Wielu podatników znajduje się obecnie w takim momencie w którym za moment przekroczy limit zwolnienia podmiotowego z VAT – 200.000 zł.

Inni już przekroczyli powyższy limit.

Co się stanie gdy podatnik przekroczy wartość sprzedaży 200.000 zł, która umożliwia mu korzystanie ze zwolnienia z VAT?

Zwolnienie z podatku VAT

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą ma prawo skorzystać z dwóch zwolnień z obowiązku opodatkowania podatkiem VAT wobec dokonywanej sprzedaży. Zwolnienie z VAT powoduje także brak konieczności wykonywania wielu obowiązków przewidzianych dla czynnych podatników VAT m.in. składanie ewidencji i deklaracji, zapłatę podatku, dokonywanie korekt VAT, innych czynności.

Mowa tu o zwolnieniu przedmiotowym czyli gdy przedmiotem działalności są czynności (sprzedaż określonych towarów lub usług) ustawowo wymienione czyli w art. 43 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 zwanej dalej ustawą o VAT).

ISTOTNE:

Zwolnienie przedmiotowe z VAT czyli ze względu na wykonywanie czynności sprzedaży określonych towarów lub usług nie jest ograniczone żadnym limitem wartości sprzedaży. To oznacza, że po przekroczeniu np. kwoty 200.000 zł podatnik nadal korzysta z tego zwolnienia.

Drugim możliwym zwolnieniem jest zwolnienie ze względu na nieprzekroczenie rocznej wartości sprzedaży w kwocie 200.000 zł zwane zwolnieniem podmiotowym z VAT.

Roczny limit wartości sprzedaży 200.000 zł dotyczy przedsiębiorców od następnego roku prowadzenia działalności chyba, że pierwszy rok prowadzenia działalności zaczyna się od 1 stycznia.

Przedsiębiorcy rozpoczynający prowadzenie działalności w trakcie roku (nie od 1 stycznia danego roku) limit zwolnienia muszą obliczyć proporcjonalnie.

ISTOTNE:

Osoba fizyczna rozpoczynająca w trakcie roku działalność gospodarczą (nie od 1 stycznia) limit zwolnienia podmiotowego z VAT musi ustalić w proporcji do okresu prowadzenia działalności w roku jej rozpoczęcia.

ISTOTNE:

Podatnik prowadzący działalność może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT jeżeli:

wartość sprzedaży z działalności nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł (albo w roku rozpoczęcia jeżeli rozpoczął działalność od 1 stycznia), oraz
nie sprzedaje towarów lub usług których sprzedaż wyklucza możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego (i przedmiotowego) z VAT (m.in. sprzedaż towarów opodatkowanych akcyzą, nowych środków transportu, świadczenie usług prawniczych, jubilerskich, w zakresie doradztwa z wyjątkiem doradztwa rolniczego itd.).

Do wartości sprzedaży porównywanej do limitu nie wlicza się kwoty podatku VAT.

W jaki sposób ustalić limit zwolnienia podmiotowego z VAT u przedsiębiorców rozpoczynających w trakcie roku prowadzenie działalności?

Roczny limit zwolnienia podmiotowego z VAT ustalany proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności
Limit ustalany proporcjonalnie	=	Liczba dni prowadzenia działalności	X	200.000 zł
		Liczba dni w roku kalendarzowym

Przekroczenie limitu zwolnienia – 200.000 zł

Wielu podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego z VAT dochodzi do momentu kiedy przekraczają roczny limit wartości sprzedaży w kwocie:

200.000 zł, albo
ustalony proporcjonalnie w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku działalność.

Co w takiej sytuacji?

ISTOTNE:

Jeżeli u podatnika korzystającego ze zwolnienia podmiotowego z VAT (i nie wykonującego sprzedaży towarów lub usług wykluczających to zwolnienie) wartość sprzedaży w trakcie roku przekroczy limit 200.000 zł (albo obliczoną kwotę limitu osoby fizycznej rozpoczynającej działalność) to zwolnienie podmiotowe z VAT traci moc już od transakcji sprzedaży, która spowodowała przekroczenie ww. limitu.

ISTOTNE:

Transakcję, która spowodowała przekroczenie ww. limitu podatnik ma obowiązek w całości opodatkować podatkiem VAT (doliczyć do jej wartości podatek VAT według stawki właściwej dla sprzedawanego towaru lub usługi).

To jednak nie wszystko.

ISTOTNE:

Podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT, który widzi że przekroczy limit zwolnienia z VAT musi:

dzień przed przekroczeniem limitu złożyć formularz VAT-R (w trybie aktualizacji), oraz
w złożonym formularzu VAT-R wskazuje dzień przekroczenia limitu jako dzień od którego staje się czynnym podatnikiem VAT (wskazując w punkcie C – okoliczności określające obowiązek podatkowy podatnik zaznacza kwadrat 35 o brzemieniu – „Podatnik traci (utracił) zwolnienie, o którym mowa w art. 113 ust. 1 lub 9 ustawy o VAT”).

Nie każda transakcja wliczana jest do wartości sprzedaży porównywanej do limitu zwolnienia

Należy wspomnieć, iż do wartości sprzedaży, którą podatnik porównuje do limitu zwolnienia podmiotowego z VAT 200.000 zł nie należy wliczać wartości transakcji:

wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość,
sprzedaży na odległość towarów importowanych,
sprzedaży towarów i usług, zwolnionych z VAT (art. 43 ust. 1 ustawy o VAT),
sprzedaży środków trwałych.

Do wartości sprzedaży przyrównywanej do limitu zwolnienia z VAT wlicza się jednak sprzedaż towarów lub usług zwolnionych z VAT (art. 43 ust. 1 ustawy o VAT):

transakcji związanych z nieruchomościami,
usług m.in. związanych z pośrednictwem finansowym, zarządzaniem różnymi funduszami czy obrotem papierami wartościowymi,
usług ubezpieczeniowych

– jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych.

Czy jest możliwy powrót do zwolnienia z VAT

Przedsiębiorca, który przekroczył limit zwolnienia 200.000 zł i miał obowiązek rejestracji do VAT jako czynny podatnik VAT zadaje sobie wiele razy pytanie. Czy może kiedykolwiek ponownie skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT?

Tak, może ale pod pewnymi warunkami.

Jeżeli podatnik traci prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT to może ponownie skorzystać z tego zwolnienia nie wcześniej jednak niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do tego zwolnienia.

To oznacza, że w kolejnym roku czyli po roku w którym przekroczył limit zwolnienia 200.000 zł musi spełniać warunki zwolnienia a więc:

wartość sprzedaży z działalności nie przekroczyła limitu zwolnienia 200.000 zł, oraz
podatnik nie sprzedaje towarów lub usług których sprzedaż wyklucza możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego (i przedmiotowego) z VAT.

Jeżeli w kolejnym roku po roku przekroczenia limitu podatni spełni te warunki to od następnego roku będzie mógł powrócić do zwolnienia podmiotowego z VAT.

8 października 2024

Kolejne przełomowe wyroki dot. amortyzacji mieszkań – WSA za amortyzacją mieszkania służącego jako biuro/siedziba spółki oraz inwestycji w obcym lokalu mieszkalnym

Amortyzacja lokali i budynków mieszkalnych, to temat, który jeszcze długo będzie przedmiotem licznych interpretacji i wyroków sądowych, bowiem podatnicy, którzy przyjęli środki trwałe do użytkowania przed zmianą przepisów, tj. przed 1 stycznia 2022r. zostali pozbawieni dalszej amortyzacji.

W jednym z wpisów na naszym blogu (https://www.taxe.pl/blog/1872/amortyzacja-mieszkan-czy-nadal-bedzie-mozliwa-korzystny-wyrok-wsa/) przedstawialiśmy korzystny wyrok WSA, w którym jednoznacznie stwierdzono niekonstytucyjność przepisu w związku z naruszeniem interesów podatników w toku. Inaczej rzecz ujmując podatnicy zgodnie z konstytucyjną zasadą ochrony praw nabytych powinni mieć możliwość pełnego zamortyzowania lokali mieszkalnych przyjętych do użytkowania przed 1 stycznia 2022r. Choć stanowisko organów podatkowych jest nadal z reguły niekorzystne, to dalej pojawiają się pozytywne dla podatników wyroki sądów.

Amortyzacja lokalu mieszkalnego służącego jako biuro/siedziba spółki może być kosztem

Sąd administracyjny, a konkretnie WSA we Wrocławiu, w wyroku z dnia 9 maja 2024r., sygn. I SA/Wr 960/23, uchylił niekorzystną dla podatnika interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDWL.4011.64.2023.1.WS z dnia 2 października 2023r. Przedmiotem sporu była amortyzacja lokalu mieszkalnego wykorzystywanego przez spółkę jako biuro.

Dyrektor KIS zgodnie z przyjętym sposobem procedowania stwierdził, iż podatnik nie ma prawa do amortyzacji lokalu mieszkalnego od 1 stycznia 2023r., pomimo, iż lokal mieszkalny został zakupiony i wprowadzony do ewidencji środków trwałych jeszcze przed zmianą przepisów. Inaczej rzecz ujmując Krajowa Informacja Skarbowa bez względu na stan faktyczny, zawsze odmawia prawa do amortyzacji lokali mieszkalnych.

Wnioskodawca odwołał się nie tylko do konstytucyjnej zasady interesów w toku, ale dodatkowo oparł się o uzasadnienie do projektu ustawy zmieniającej (druk sejmowy nr 1532), gdzie argumentem do zmiany przepisów miało być ograniczenie zjawiska inwestowania w nieruchomości mieszkalne w celu osiągania dochodu pasywnego i podwójnej preferencji w podatku PIT (amortyzacja lokalu plus sprzedaż bez podatku po upływie 5 lat). Zdaniem wnioskodawcy wprowadzenie zakazu amortyzacji lokali mieszkalnych miało na celu zwiększenie dostępności mieszkań poprzez zniechęcenie do inwestowania w mieszkania na wynajem.

Zdaniem sądu zakaz amortyzacji dotyczy jedynie sytuacji, w której lokal mieszkalny jest wynajmowany. Zwrócił też uwagę na konstytucyjną zasadę ochrony praw nabytych

Podatnik zaskarżył przytoczoną wyżej interpretację indywidualną. Sąd podzielił stanowisko wnioskodawcy, uznając m.in., że „Tym samym jak najbardziej uprawnione jest stanowisko skarżącego, który podnosi iż wyłączenie możliwości dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie znajdzie zastosowania w okolicznościach takich jak przedstawione we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, a zatem w sytuacji gdy nabyty przed dniem 1 stycznia 2022 r. lokal mieszkalny służy prowadzonej działalności gospodarczej będąc siedzibą spółki i pełniąc jedynie funkcje biurowe.”

WSA dodatkowo zwrócił uwagę na naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony praw nabytych w sposób szczególny podkreślając, że podatnicy wykorzystujący lokale mieszkalne jako np. biura, zostali pozbawieni możliwości rozpoznawania kosztów w postaci odpisów amortyzacyjnych. Sąd trafnie zauważył, że „Przepis wprowadzony został jedynie w celach fiskalnych, a te w sytuacji gdy godzą w zasadę ochrony praw nabytych, winny im ustępować. W niniejszym przypadku nie występuje żadna z przesłanek uzasadniających uznanie, że można zastosować wyjątek i pozbawić podatników nabytego przez nich prawa do dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez określoną liczbę lat w przyszłości.”

Kolejny wyłom w orzecznictwie – sąd zezwala na amortyzację inwestycji w obcych lokalach mieszkalnych

Innym przykładem uchylenia interpretacji indywidualnej na gruncie amortyzacji lokali mieszkalnych jest wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 23 kwietnia 2024r., sygn. I SA/Rz 88/24, uchylający interpretację indywidualną sygn. 0111-KDIB2-1.4010.527.2023.1.DD z dnia 30 listopada 2023 roku.

Wnioskodawcą była spółka utworzona przez gminę, wynajmująca mieszkania należące do gminy. Rolą spółki było m.in. administrowanie nieruchomościami, a także ich utrzymywanie, remontowanie i modernizowanie. W związku z powyższym, część robót została zakwalifikowana jako inwestycje w obcych środkach trwałych. Choć na gruncie ustaw o podatkach dochodowych inwestycja w obcym środku trwałym jest kategoryzowana odrębnie od amortyzacji środka trwałego będącego własnością podatnika, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe. Argumentacja oparta była na tezie, zgodnie z którą, skoro podatnik będący właścicielem lokalu mieszkalnego nie może dokonywać jego amortyzacji, to tym bardziej „zasadnym jest przyjęcie, że amortyzacji nie podlegają również nakłady inwestycyjne poniesione przez podatnika niebędącego właścicielem takiego budynku/lokalu mieszkalnego.”

Wnioskodawca odwołał się do sądu, który uchylił zaskarżoną interpretację i zgodził się ze stanowiskiem podatnika, zgodnie z którym, inwestycje w obcych środkach trwałych stanowią odrębną kategorię składników majątku i nie należy ich utożsamiać ze środkami trwałymi stanowiącymi własność lub współwłasność podatnika. Sąd ponadto podkreślił, że przepisy zakazujące dokonywania amortyzacji zwłaszcza wydatków już poniesionych przez przedsiębiorców, które są w trakcie ich amortyzowania muszą być wykładane ściśle z uniknięciem wykładni rozszerzającej oraz uwzględnić zasadę ochrony interesów w toku.

Ostatecznie wątpliwości może rozwiać Trybunał Konstytucyjny

Przytoczone powyżej wyroki sądów, wprost odnoszą się do zasady tzw. ochrony interesów w toku i dotyczą specyficznych stanów faktycznych. Nie stanowią one jednak wiążącej wykładni dla innych sądów, organów podatkowych, czy też Dyrektora KIS. Choć wyroki te mają pozytywny wydźwięk dla podatników, kwestię amortyzacji lokali mieszkalnych może definitywnie rozstrzygnąć Trybunał Konstytucyjny.

4 października 2024

Tryby wydawania zaświadczeń A1 dla przedsiębiorcy – praktyczne zastosowanie i wskazówki

Praca za granicą to częsta praktyka także wśród tzw. jednoosobowych przedsiębiorców. Wielu z nich zapomina o istotnej kwestii związanej z ustaleniem właściwego ustawodawstwa na gruncie zabezpieczenia społecznego (ZUS). Mówiąc prościej, wykonując działalność poza RP, przedsiębiorca może zostać zobligowany przez zagraniczne jurysdykcje do opłacania składek w miejscu świadczenia pracy. Uniknąć tego istotnie ważnego problemu, pozwala pozyskanie zaświadczenia A1. Czym jest zaświadczenie A1 oraz jakie są tryby jego wydawania opisujemy poniżej.

Czym jest zaświadczenie A1? Konsekwencje braku zaświadczenia

Zaświadczenie A1 jest dokumentem potwierdzającym właściwe ustawodawstwo na gruncie zabezpieczenia społecznego. Inaczej rzecz ujmując potwierdza, że polski przedsiębiorca podlega pod polski ZUS i jest obowiązany do opłacania składek tylko i wyłącznie w Polsce bez względu na to w jakim kraju wykonuje pracę. Zaświadczenie A1 nie dotyczy wyłącznie przedsiębiorców, ponieważ ma zastosowanie także dla pracowników oraz zleceniobiorców. Przepisy dot. zaświadczeń A1 obowiązują na terenie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii.

Bez zaświadczenia A1 praca za granicą może być niemożliwa, ponieważ jest ono bardzo często weryfikowane przez zagraniczne służby. Praca w dużych przedsiębiorstwach w wielu przypadkach wymaga rejestracji w zagranicznych systemach elektronicznych. Przykładem takiego systemu jest belgijska Limosa, gdzie legalna praca w tym kraju wymaga po pierwsze pozyskania zaświadczenia A1, a następnie rejestracji w tym systemie.

Nawet w przypadku, gdy zaistnieje możliwość pracy poza Polską bez zaświadczenia A1, przedsiębiorca naraża się na dotkliwe sankcje finansowe, a w skrajnym przypadku zagraniczna jurysdykcja może uznać, iż podlega on pod system zabezpieczenia społecznego danego kraju. Zrodziłoby to obowiązek opłacania zagranicznych składek ubezpieczeniowych, które mogą być wielokrotnie wyższe niż polskie (szczególnie w okresie korzystania z ulgi na start, ZUSu preferencyjnego, czy małego ZUS plus). Jeszcze jedną niezwykle ważną konsekwencją braku zaświadczenia A1 jest brak możliwości korzystania z Karty EKUZ, co wiąże się z koniecznością poniesienia ewentualnych kosztów leczenia za granicą. Przedsiębiorca, który zamierza podjąć ryzyko pracy za granicą bez A1, powinien przynajmniej zakupić dodatkowe ubezpieczenie medyczne.

Dwa tryby wydawania zaświadczeń A1 uzależnione od rodzaju wykonywanej pracy

Jak wskazano powyżej posiadanie zaświadczenia A1 jest niezwykle ważnie, jednak równie istotne jest przemyślenie i dokonanie właściwego wyboru w przedmiocie ścieżki pozyskania A1. Decydując się na pracę za granicą oraz A1 należy spełnić warunki, które umożliwią poświadczenie właściwego ustawodawstwa. Niespełnienie ich uniemożliwi pozyskanie A1 lub jego anulowanie/skrócenie ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Tryby pozyskania zaświadczeń A1 wyróżnić możemy dwa:

pierwszy, gdzie przedsiębiorca pracuje tylko w jednym kraju np. w Belgii,
drugi, w którym przedsiębiorca wykonuję pracę naprzemiennie na terenie dwóch lub więcej krajów np. w Polsce i w Belgii.

Wady i zalety obu rozwiązań prezentujemy w dalszej części niniejszego wpisu. Z uwagi na fakt, że zasady ustalania właściwego ustawodawstwa opisane są w aktach prawa unijnego, ZUS wydał obszerny poradnik „Jak otrzymać zaświadczenie A1”, dostępny na stronie internetowej www.zus.pl. Poradnik nie stanowi źródła prawa, aczkolwiek stosowany jest przez ZUS, a nawet posiłkują się nim sądy administracyjne i stanowi zbiór niezbędnych zasad, które pomogą zrozumieć istotę A1 oraz pomóc pozyskać zaświadczenie. Wnioski o zaświadczenia A1 można składać wyłącznie za pośrednictwem platformy eZUS (wcześniej PUE ZUS). Zaświadczenia A1 również wydawane są wyłącznie w formie elektronicznej.

Wariant nr 1 pozyskania zaświadczenia A1 – praca tylko w jednym kraju

Przedsiębiorca, który zamierza wykonywać pracę wyłącznie w jednym państwie, np. w Belgii powinien złożyć wniosek US-1 o wydanie zaświadczenia A1 w związku z czasowym przeniesieniem działalności na własny rachunek na terytorium innego państwa członkowskiego. Zgodnie z poradnikiem ZUS, otrzymanie zaświadczenia A1 w tym trybie możliwe jest, gdy spełnione są następujące warunki:

należy wykazać „normalne” wykonywanie działalności jako osoba, która pracuje na własny rachunek w Polsce (oznacza to, że znaczna część działalności musi być prowadzona w Polsce) – aby to potwierdzić ZUS sprawdza m.in. okres i rodzaj działalności faktycznie prowadzonej w Polsce. ZUS z reguły nie zadaje dodatkowych pytań w tym zakresie. Prawdopodobnie weryfikowany jest wpis w CEiDG oraz inne rejestry,
należy wykazać, że w innym państwie członkowskim będzie wykonywana podobna działalność (przesądza o tym rzeczywisty charakter działalności, jaką zamierza tam wykonywać przedsiębiorca). Ten warunek można udowodnić załączając do wniosku np. umowę o wykonanie robót budowlanych,
podczas wykonywania pracy za granicą, w Polsce należy zachować infrastrukturę, która umożliwi dalsze prowadzenie działalności po zakończeniu pracy za granicą. Na tym gruncie ZUS z reguły nie dokonuje dodatkowych weryfikacji.
należy wykazać prowadzenie działalności w Polsce co najmniej dwa miesiące przed rozpoczęciem wykonywania działalności za granicą. Należy spełnić ten warunek przed każdym kolejnym rozpoczęciem wykonywania działalności za granicą. Tutaj niezbędne jest przedstawienie umów/faktur, które dokumentują co najmniej dwumiesięczny okres wykonywania podobniej pracy w Polsce.

W tym trybie można wykonywać pracę poza Polską przez maksymalnie 24 miesiące. Po zakończeniu tego okresu konieczne jest ponowne udokumentowanie podobniej pracy w Polsce.

Wariant nr 2 pozyskania zaświadczenia A1 – praca w co najmniej dwóch krajach

Drugi tryb pozyskania zaświadczenia A1 jest nieco bardziej skomplikowany, aczkolwiek nie wymaga dokumentowania dwumiesięcznego okresu wykonywania podobniej pracy w Polsce przed wnioskowaniem o zaświadczenie A1. Stanowi to ułatwienie dla osób, które dopiero założyły działalność gospodarczą lub wyczerpały 24-miesięczny okres czasowego przeniesienia działalności do innego kraju i nie mogą sobie pozwolić na co najmniej dwumiesięczną przerwę. W celu uzyskania tego rodzaju zaświadczenia A1 należy złożyć wniosek US-2 oraz informację o miejscu zamieszkania US-55.

Aby uzyskać zaświadczenie A1 poświadczające polskie ustawodawstwo dla pracy w co najmniej dwóch krajach, należy udowodnić, że znaczna część pracy wykonywana jest w miejscu zamieszkania tj. w Polsce. W rozumieniu poradnika ZUS kryterium to jest spełnione, jeżeli proporcja wykonywanej działalności w Polsce wynosi co najmniej 25%. Oceniane jest to przez pryzmat obrotu (przychodu), czasu pracy i liczby świadczonych usług. Jeżeli choć jeden z tych czynników ma charakter marginalny (mniejszy niż 5%), przyjmuje się, że praca w danym kraju jest marginalna a tym samym kraj ten nie może być właściwy dla ustalenia systemu zabezpieczenia społecznego. Nie spełnienie kryterium znacznego wykonywania działalności w danym kraju pod kątem powyższych czynników, pozwala wziąć pod uwagę jeszcze kryterium w postaci „centrum zainteresowania” dla danej działalności np. przez miejsce, w którym znajduje się stałe miejsce prowadzenia działalności oraz kryterium w postaci „ośrodka interesów życiowych”.

Spełnienie powyższych kryteriów bada się przez okres 12 miesięcy. Co istotne, jeżeli przedsiębiorca wystąpi o pierwszą A1 w tym trybie, to z reguły bez problemu uzyska zaświadczenie. Dopiero zazwyczaj przy kolejnym wniosku o A1 ZUS zweryfikuje wstecznie, czy został spełniony m.in. warunek znacznego prowadzenia działalności w Polsce. Brak spełnienia opisanych powyżej przesłanek może doprowadzić do anulowania wcześniejszego zaświadczenia A1 oraz braku możliwości uzyskania kolejnego.

W tym miejscu odsyłamy ponownie do poradnika ZUS, gdzie przedstawiono bardziej szczegółowo warunki wnioskowania o zaświadczenie A1 dla pracy wykonywanej w co najmniej dwóch krajach.