Ulga na złe długi w podatku VAT umożliwia wierzycielowi (sprzedawcy towarów lub usług) na dokonanie korekty in minus w ewidencji VAT podstawy opodatkowania (kwoty netto z faktury) jak i samego podatku VAT należnego (kwoty VAT z faktury) wobec nieotrzymania zapłaty za konkretną fakturę lub faktury.
Stosując ulgę na złe długi w VAT wierzyciel musi pamiętać o pewnych niuansach jakże ważnym w praktycznym zastosowaniu tego narzędzia. O czym mowa?
Ulga na złe długi w podatku VAT
Ulga na złe długi w podatku VAT została wprowadzona w celu odzyskania kwoty podatku VAT (już wykazanego i zapłaconego) wynikającego z niezapłaconej faktury.
Zgodnie z tym co mówi art. 89a ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 zwanej dalej ustawą o VAT) wierzyciel może skorygować podstawę opodatkowania VAT oraz podatek VAT należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium RP w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona.
Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania VAT i kwoty podatku VAT przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.
Z powyższego przepisu wynika, że wierzyciel może dokonać korekty in minus podstawy opodatkowania i podatku VAT należnego wynikającego z wystawionej faktury, która nie została opłacona.
Niemniej fakt nieopłacenia – braku możliwości ściągnięcia zapłaty (nieściągalność) musi być uprawdopodobniony.
Należy podkreślić, że:
- wierzyciel ma prawo ale nie obowiązek stosowania ulgi na złe długi w VAT,
- dłużnik ma obowiązek dokonać korekty o niezapłacony (z faktury) podatek VAT.
ISTOTNE:
Ulga na złe długi w VAT po stronie wierzyciela czyli korekta in minus wartości nieopłaconej faktury (podstawy opodatkowania i podatku VAT) może być ujęta:
- w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność należności została uznana za uprawdopodobnioną (wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze), oraz
- tylko gdy do dnia złożenia przez sprzedawcę ewidencji i deklaracji JPK_V7X za ten okres dłużnik nie uregulował tej należności lub jej nie zbył w jakikolwiek sposób.
Dłużnik natomiast ma obowiązek dokonania korekty in plus w ramach obowiązkowego zastosowania ulgi na złe długi w VAT wobec niezapłaconej przez 90 dni (od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze) faktury dokumentującej otrzymanie towaru lub usługi.
Jakich transakcji dotyczy ulga na złe długi w VAT
Mechanizm ulgi na złe długi w podatku VAT dotyczy tylko i wyłącznie transakcji krajowych, które to są opodatkowane podatkiem VAT czyli sprzedaży towarów lub usług za które ustanowiono należne wynagrodzenia i podlegają opodatkowaniu VAT (nie są zwolnione z opodatkowania VAT).
Ulga na złe długi w podatku VAT nie dotyczy zatem transakcji dokonanych na rzecz i od kontrahentów zagranicznych.
Jakie są warunki zastosowania ulgi na złe długi w VAT
Zastosowanie ulgi na złe długi przez wierzyciela obwarowane jest wieloma warunkami.
Oto one:
- krajowa odpłatna transakcja sprzedaży towarów lub usług opodatkowana podatkiem VAT,
- dostawa towaru lub świadczenie usług dokonana jest na rzecz czynnego podatnika – nabywcy,
- na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której stosuje ulgę na złe długi w VAT nabywca może być czynnym podatnikiem VAT lub podatnikiem zwolnionym z VAT,
- nieściągalność należności została uprawdopodobniona,
- od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.
Dłużnik nie musi być czynnym podatnikiem VAT
Wobec licznych problemów związanych ze ściągalnością podatku VAT od dłużników, którzy zmienili swój status VAT prawodawca wprowadził z dniem 1 października 2021r. możliwość korzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi bez względu na status VAT dłużnika. Niemniej należy pamiętać o podstawowych zasadach zastosowania tegoż rozwiązania.
W takim wypadku wierzyciel nie musi już badać statusu podatkowego VAT dłużnika na dzień użycia ulgi na złe długi w VAT a więc zminusowania nieotrzymanego od dłużnika VAT.
Wprawdzie dostawa towaru lub świadczenie usług musi być dokonana na rzecz nabywcy, który na ten czas (dostawy towaru lub świadczenia usług) jest czynnym podatnikiem VAT (mowa tu o przedsiębiorcy).
Niemniej na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej – JPK_V7X w której zostanie użyta ulga na złe długi w VAT:
- wierzyciel (sprzedawca) musi być czynnym podatnikiem VAT,
- nabywca może być czynnym podatnikiem VAT a może być podatnikiem zwolnionym z VAT.
Co jednak gdy dostawa towaru lub świadczenie usług dokonana jest na rzecz podatnika zwolnionego z VAT albo wręcz na rzecz konsumenta? Czy można wtedy zastosować ulgę na złe długi?
Dłużnik może być nawet konsumentem
Co ciekawe ulgę na złe długi w VAT wierzyciel może zastosować nawet wtedy kiedy dostawa towarów lub świadczenie usług zostało dokonane na rzecz podatnika zwolnionego z VAT czy wręcz na rzecz konsumenta.
Trzeba podkreślić, że mowa tu już o momencie realizacji sprzedaży towarów lub usług a nie dopiero o dniu zastosowania korekty in minus z tytułu ulgi na złe długi w VAT.
Ustawodawca zastrzega jednak, że gdy sprzedaż nastąpiła na rzecz podatnika zwolnionego z VAT czy na rzecz konsumenta to wierzyciel musi liczyć się z dodatkowymi warunkami takimi jak:
- wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
- wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
- wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.
Wystarczy aby był spełniony choć jeden warunek, wówczas wierzyciel będzie mógł skorzystać z ulgi na złe długi w VAT.
Nieściągalność należności została uprawdopodobniona
Wierzyciel może skorzystać z ulgi na złe długi w podatku VAT jeżeli należność (wierzytelność) została uprawdopodobniona.
ISTOTNE:
Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Jeżeli więc wierzyciel nie otrzymał zapłaty za wystawioną fakturę, to może skorygować in minus niezapłacony podatek VAT wynikający z tej faktury jeżeli zapłaty nie dokonano w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego na tej fakturze.
Druga opcja to zbycie nieuregulowanej wierzytelności. Chodzi tu o sprzedaż przez sprzedawcę nie otrzymanej należności (wynikającej z wystawionej faktury) na rzecz np. firmy windykacyjnej, innego podmiotu (innej firmy niewindykacyjnej). Warto wspomnieć, iż firmy windykacyjne nie tylko prowadzą postępowania mające na celu ściągnięcie długu ale też skupują część lub całość wierzytelności i stają się właścicielami tych wierzytelności (przejmują prawo do roszczenia do zapłaty na ich rzecz z tytułu odkupionej wierzytelności).
Podobna sytuacja może nastąpić gdy jeden podmiot (podatnik – dłużnik) zostanie przejęty przez drugi podmiot (podatnik). W takim wypadku u przejętego podatnika – dłużnika następuje wygaśnięcie zobowiązania i wierzyciel nie może zastosować wobec niego ulgi na złe długi w VAT bowiem właściwym podmiotem będzie podmiot przejmujący a nie przejmowany.
Uwaga na przedawnienie należności z tytułu sprzedaży towarów lub usług z działalności gospodarczej
Zgodnie z art. 118 ustawy z dnia 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061) jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi:
- 6 lat,
- 3 lata dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Jeżeli więc u sprzedawcy nastąpi przedawnienie nieotrzymanej należności wynikającej z dokonanej dostawy towarów lub świadczenia usług udokumentowanej fakturą (w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej) to sprzedawca nie będzie mógł zastosować ulgi na złe długi.
Jeżeli natomiast przed upłynięciem okresu 3 lat sprzedawca skorzystał z ulgi na złe długi w VAT następnie po upływie tych 3 lat dłużnik jednak zapłacił należność, wówczas sprzedawca i tak ma obowiązek dokonać korekty w deklaracji i ewidencji JPK_V7X i zwiększyć podstawę opodatkowania i podatek VAT należny od otrzymaną zapłatę.
Dłużnik w upadłości, likwidacji to nie przeszkoda
W przypadku gdy wierzyciel zdecyduje się na użycie ulgi na złe długi w VAT a dłużnik jest w tym czasie w trakcie:
- postępowania restrukturyzacyjnego, lub
- postępowania upadłościowego lub
- likwidacji
– to wierzyciel i tak ma prawo skorzystać z ulgi na złe długi w VAT.
Oczywiście należy mieć na uwadze to aby w miarę możliwości jak najszybciej skorzystać z ulgi na złe długi w VAT bowiem przedsiębiorstwa w upadłości muszą kierować się tzw. priorytetami i przekazywać środki pieniężne na rzecz wierzycieli według ich ustawowego stopnia zaszeregowania – czyli w pierwszej kolejności ZUS, podatki czy PFRON a w kolejnych pracownicy a następnie dopiero firmy.